Oznaczenie grobu powstańca śląskiego w Rybniku. Plakietą „Tobie Polsko” upamiętniono śp. Romana Gwoździa ZDJĘCIA

Grób powstańca śląskiego, śp. kaprala Romana Gwoździa „przycupnął” sobie skromnie między innymi grobami na cmentarzu parafialnym przy ulicy Rudzkiej w Rybniku. Mało kto wiedział, że w tym miejscu jest pochowany bohater. Teraz będą już wiedzieli wszyscy. We wtorek 3 października odbyła się tu uroczystość oznaczenia grobu kpr. Gwoździa znakiem pamięci „Tobie  Polsko”. O zasługach uhonorowanego powstańca mówił Jan Kwaśniewicz, naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach.

Urodzony 7 lutego 1903 roku Roman Gwóźdź pochodził z okolicy Strzelec Opolskich. Walczył w 1921 roku w III powstaniu śląskim. Po powrocie części Górnego Śląska do Polski zamieszkał po polskiej stronie; rodzina najpierw przenosi się do Gliwic, a następnie do Nowego Bytomia, a potem do Rybnika-Paruszowca. To miasto staje się jego drugą małą ojczyzną. Wiemy, że w 1924 roku wstępuje do Wojska Polskiego. Na liście poborowej widnieje pod numerem 851. uczy się w szkole podoficerskiej. 16 marca 1925 roku zostaje żołnierzem 50 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych. W 1943 roku, Niemcy zamykają go w obozie koncentracyjnym, pracował w nieludzkich warunkach w kopalni potasu. Doczekał wyzwolenia przez Amerykanów i wrócił do Rybnika. Zmarł 3 marca 1982 roku. To tak w największym skrócie.

- Roman Gwóźdź był moim dziadkiem z wyboru. Dlatego, że w 1946 roku przyjął moją mamę, która była sierotą. Pobyt w tym okropnym obozie koncentracyjnym okupił chorobą, całe życie chorował na żołądek. Jako z zawodu hutnik, był przyzwyczajony do ciężkiej pracy. Dlatego przeżył. Kiedy przyjmował moją mamę (dziadkowie byli bezdzietni) i w niej chyba zrealizował marzenie, że walona Polska da wykształcenie i możliwość bycia innym człowiekiem - opowiada dr hab. prof. Uniwersytetu Jana Długosza w Częstochowie Julia Ludwika Dziwoki.

Grób pobłogosławił ksiądz Marek Bernacki, proboszcz Bazyliki św. Antoniego w Rybniku, patrona miasta. W uroczystości uczestniczył wiceprezydent Wojciech Świerkosz. Przyszła też młodzież z Zespołu Szkół Technicznych. Wartę wystawiła straż miejska.

Akcja oznaczania grobów powstańców śląskich znakiem pamięci

Opracowany przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach. Akcja rozpoczęła się 5 lipca 2021 r. w dzień setnej rocznicy zakończenia III powstania śląskiego. Znak pamięci „Tobie Polsko” ma formę proporczyka o rozmiarach ok. 20 x 8 cm wykonanego z porcelany nagrobnej. Umieszczono na nim inwokację „Tobie Polsko”, pod którą znajduje się wizerunek orła otoczonego datami powstań, a poniżej napisy „Grób Powstańca Śląskiego” i „Instytut Pamięci Narodowej”. Proporzec jest  wzorowany na sztandarze powstańczym „Tobie Polsko”, który wykonano na początku 1920 r. w pracowni przy redakcji „Katolika” w Bytomiu i który obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Czynu Powstańczego w Górze Św. Anny. Muzeum posiada także fotografię z uroczystości upamiętniającej uchwalenie Konstytucji 3 Maja, która przedstawia pochód mieszkańców wsi Osiek (pow. strzelecki, woj. opolskie) z tymże sztandarem niesionym przez A. Szulca do Rozmierzy. Uroczyści te obchodzono na całym Górnym Śląsku w niedzielę 2 maja 1920 r. i były to pierwsze legalne obchody tej rocznicy na tym terenie. Dzięki postanowieniom artykułu 88 Traktatu Wersalskiego o przeprowadzeniu plebiscytu, dla zapewnienia jego bezstronności, w lutym 1920 r. obszar plebiscytowy wyłączono z państwa niemieckiego i poddano kontroli wojsk alianckich, a pełnię władzy przejęła na nim Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa Górnego Śląska z gen. Henri Le Rondem na czele. Umożliwiło to Polakom legalne demonstrowanie swoich dążeń i używanie symboli narodowych (Źródło: IPN Katowice).