Diktand Ślōnskij Godki 2014-2024. Historię wydarzenia opisał Stanisław Neblik z Rybnika. Jest też polskie tłumaczenie ZDJĘCIA

Za nami jubileuszowa 10. edycja Diktanda Ślōnskij Godki, tradycyjnie zorganizowanego w Zabytkowej Kopalni Ignacy w Rybniku-Niewiadomiu. Nie zawsze wydarzenie to odbywało się w tym miejscu. Historię dyktanda opisał po śląsku Stanisław Neblik – Fojerman, autor publikacji w języku śląskim.

Diktand Ślōnskij Godki 2014-2024

Diktand Ślōnskij Godki mo 10 lot. Zaczło sie w 2014 roku, niy było
jeszcze wtedy DURŚ, a pamiyntōm, co Józef Porwoł jeździōł po chałupach,
a zaproszoł ludzi, coby prziszli pisać tyn diktand. Niy było niczego:
piniyndzy (tego niy ma dalij), spōnsorōw, placu, kaj by szło tyn diktand
pisać. Ważne, co było pora ludzi, co im sie chciało. Niy chca sam
wymiyniać tych ludzi, bo wszyskich niy znōm, ale poza z nich trza sam
spōmnieć. Niy gorszcie sie na mie, jak ô kim niy spōmnia, abo gorszcie
sie, ale yno na mie, a niy na ôrganizatorōw Diktanda. Śp. Grażyna Kohut,
dyrechtorka ZST we Rybniku, zgodziyła sie, coby we szkolnej klasie mōgli
my pisać tyn diktand. Pisza „mōgli my”, bo jo żech tyż tyn diktand
pisoł.

Pisoł tyż tyn piyrszy diktand, a go wygroł, Alojz Zimōńczyk,
rechtōr z tej szkoły, co mioł wachować szkoły w czasie diktanda, tōż
siod tyż do ławki a pisoł. Taki to były czasy. Ôd tego czasu Alojz
Zimōńczyk bez pora lot robiōł dużo przi Diktandzie, a niy yno. Diktand
czytała, a potym go ôcyniała prof. Jolanta Tambor. Jo żech siedzioł we
ławce ze dr. Arturym Czesakym ze UJ, za nami siedzieli „Utopek” Bogdan
Dzierżawa, Hajnel Postawka. Trza tyż spōmnieć ô tym, co tekst diktanda
napisoł Andrzej Szczepōnek, a tyż mi sie zdo ôcynioł tyn diktand.
Andrzej Szczepōnek stoji czynto kajś z boku, po cichu, ale je to chłop,
co wymyślōł tyn Diktand, a bez te 10 lot je we jury. Ze I Diktanda trza
jeszcze spōmnieć Pawła Helisa, Andrzeja Rocznioka, Mariana Makule, a
zespōł „032”, co groł na binie. Drugi Diktand w 2015 roku, już za czasōw
a pod patrōnatym Prezidynta Piotra Kuczery. Dostali my plac do pisanio
diktanda (DK Niedobczyce), diplōmy, puchary a inksze geszynki. Jo żech
bōł jeszcze po tej strōnie szkolorzi, co pisali diktand we ławkach. Je
to dō mie dycko pamiyntny rok, bo udało mi sie tyn diktand wygrać, a
potym pojechać na byzuch do Ojroparlamyntu we Brukseli. Bōł to geszynk
ôd śp. Marka Plury, kery ôd tego czasu, aż do kōńca dycko bōł z nami na
diktandzie, a prziwoziōł ze sobōm geszynki, wtedy jak bōł Ojroposłym a
tyż potym, jak bōł Synatorym.

Tyn II Diktand czytoł prof. Joachim
Kozioł, we jury była zaś mi sie zdo prof. Jolanta Tambor, a pisoł
diktand min. Piotr Masłowaki, wtedy Wiceprezidynt Rybnika, a dzisiej
Synator. Praje ôd poczōntku je przi Diktandzie Łukasz Kohut, człōnek
DURŚ, fotograł, Ślōnzok, Ojroposeł. Łukasz Kohut, po Marku Plurze, dalij
biere zwyciynzcōw na byzuch do Ojroparlamyntu, kupuje geszynki na
Diktand, a terazki tyż na „Dursika”.

We 2016 roku Diktand bōł piyrszy
roz na Hoymgrybie, a je tam do terazka. To we 2016 roku skuli Diktanda
na Hoymgrubie była wystawa „Silesius”, a jo żech za  drugi plac pojechoł
zaś do Ojroparlamyntu, terazki do Sztrasburga. Rok 2016 bōł tyż ôstatni
rok, co żech jo pisoł diktand. Ôd roku 2017 bōł żech już „yno” jurorym,
a łōński rok przijechoł żech aże z zagranice, coby być na diktandzie.
Powiym Wōm, co z tym jurorym, to je gorszy, jak ze pisaniym. Trza dać
pozōr, coby żodnego niy skrziwdzić, a jynzyk ślōnski niy ma do kōńca
skodyfikowany, tōż  ciynżko je ôcynić, co je feler a co niy, abo kery
feler je srogszy. Co je dobrze: tela/ tyla, też/ tyż, cugym/ cugiym, abo
czy ta kryska postawiōno je poziōmo (ō), a możno ze szrega (ó) . Dyć
dycko robiymy to tak, coby było prawiedliwie, na tela na wiela
poradzymy. We jury, za prziwōdce, nojwiyncyj razy bōł z nami dr Artur
Czesak, ale tyż prof Hynryk Jaroszewicz, a na X Diktand prziszła zaś
nazod prof. Jolanta Tambor. Pōmogali im przi tymu ôcynianiu Diktandōw
niy yno Alojz Zimōńczyk, Andrzej Szczepōnek, ale tyż Rafał Adamus, Rafał
Szyma, Grzegorz Buchalik, Andrzej Roczniok, Beata Szołtysek, a Jōzef
Porwoł. Trza tyż spōmnieć ô tych, co Diktand czytali: prof. Jolanta
Tambor, prof. Joachim Kozioł, Izolda Czmok-Nowak, śp. Eugeniusz Kosmała
- „Ojgyn ze Pniokōw”, dr Henryk Mercik, Beata Szołtysek, a latoś Grażyna
Bułka. Autorōw tekstōw sam niy wymiynia, tak samo jak wszyskich
spōnsorōw, tōż yno im podziynkuja.

Dyć Diktand, to przeca niy ma yno jury, abo czytocz, ale cołko grupa
ludzi, co to rychtuje, ôd tych ze Hoymgruby, ze DURŚ, a inkszych. Keryś
musi powiesić te fany, banery, popakować geszynki, prziwiyź kołocz,
bōnkawa. Tōż sam yno spōmnia ô Grażynie Jarząbek, dr. Sebastianie
Musiole, Marcinie Pettersie, Krzysztofie Szwedzie. Mōm nadzieja, co
inksi mi wyboczōm, co żech ich sam minōł. Jeszcze trza spōmnieć, co
latoś przi Diktandzie mieli my III Edycyjo „Dursika” dlo dziecek, a kej
„Dursik”, to Mirosław Górka, co downiyj bōł we DURŚ wiceprezesym, a
wymyślôł te miano. Pora lot to trwało, ale udało sie z tym „Dursikym”
ruszyć. Dwa lata tymu dziecka malowały   Dursika, łōński rok śpiywały po
ślōnsku, a latoś recytowały ślōnski wiersze. Było 25 dziecek, z czego
sie fest radujymy. Na bezrok zać co możno wymyślymy.

Dyć jeszcze ô Diktandzie, a niy było by Diktanda, jak by niy było ludzi,
co go piszōm. Niy rozchodzi sie yno ô tych, co wygrowajōm, abo majōm
wysoki place, ale tyz ô tych, co możno majōm te diplōmy „za udział” ale
sōm z nami. Jo tych ludzi czynsto niy znōm, abo znōm yno z widzynio,
znōm miana, dyć pora chca ich sam spōmnieć. Krzysztof Kokot przijyżdżo
ku nōm aże z Nowego Targu, Ewa Szczodra” miała „pecha”, pora razy miała
drugi plac, ale trefiyła praje na  Bartłōmieja Wanota, co wtedy wygroł
trzi razy Diktand. Terazki już zwyciynzce Diktanda niy mogōm pisać, yno
poza kōnkursym, bezto Bartłōmiej Wanot przijyżdżo yno kibicować inkszym.

Aleksandra Gruszka tyż już wygrała Diktand, tōż latoś pisała poza
kōnkursym. Kejby niy tyn regulamin, to Aleksandra Gruszka miała by jedyn
ze pucharōw dlo zwyciynzcōw. „Utopek” Bogdan Dzierżawa tyż bōł na
piyrszym Diktandzie i na tym X, chocioż niyroz narzyko na te
ślabikorzowe  ptoszki, to przijyżdżo, a prōmuje ta nasza, ślōnsko godka.
Ludzie ze zagranice tyż z nami piszōm: Paweł Szutow, Natalia Shlikhutka.

Ôd I Diktanda Godki Ślōnskij minyło 10 lot i było X Diktandōw. W roku
2020 Diktanda niy było skuli pandymije, a we 2021 bōł Diktand we
wrześniu. We inkszych latach Diktand je dycko pod kōniec moja, piyrwej
we piōntek, a terazki już we ôstatnio sobota moja. Tōż już dziesiej
zaproszōmy na 31 moja 2025, a wierzymy,  co to bydzie „I Ôficjalny
Diktand Jynzyka Ślōnskigo” po uznaniu  naszego jynzyka ôd
Rzeczpospolitej Polskij.

Stanisław Neblik - Fojerman

Dyktando języka śląskiego 2014-2024 (tłumaczenie na język polski)

Diktand Ślōnskij Godki skończył już 10 lat. Zaczęło się w 2014 roku, nie było jeszcze wtedy Demokratycznej Unii Regionalistów Śląskich. Pamiętam, jak prezes DURŚ Józef Porwoł jeździł po domach i zapraszał ludzi, żeby przyszli pisać to dyktando.
Nie mieliśmy wtedy niczego: pieniędzy (tego nie ma ciągle), sponsorów, miejsca, gdzie szłoby napisać dyktando. Ważne, że było kilku ludzi, którym się chciało. Nie chcę tutaj wymieniać nazwisk, bo wszystkich nie znam, ale o paru z nich trzeba tutaj wspomnieć. Nie gniewajcie się na mnie, jeżeli o kimś nie wspomnę, albo gniewajcie się, ale tylko na mnie, a nie na organizatorów Diktanda.

Śp. Grażyna Kohut, dyrektorka Zespołu Szkół Technicznych w Rybniku, zgodziła się, żebyśmy w szkolnej klasie mogli pisać to dyktando. Piszę „żebyśmy mogli”, bo ja też to dyktando pisałem. Pisał też ten pierwszy Diktand, i go wygrał, Alojzy Zimończyk, nauczyciel, który miał pilnować swojej szkoły w czasie dyktanda, więc usiadł też do ławki i pisał. Takie to były czasy.
Od tamtego czasu Alojzy Zimończyk przez parę lat robił dużo przy Diktandzie i nie tylko. Diktand czytała, a potem go oceniała prof. Jolanta Tambor. Ja siedziałem w ławce z dr. Arturem Czesakiem z Uniwersytetu Jagiellońskiego, a za nami „Utopek” Bogdan Dzierżawa, Henryk Postawka. Trzeba także wspomnieć o tym, że tekst dyktanda napisał Andrzej Szczeponek, a także, wydaje mi się, oceniał go.

Andrzej Szczeponek stoi często gdzieś z boku, po cichu, ale jest to człowiek, który wymyślił ten Diktand i przez 10 lat jest w jury. Z I Diktanda trzeba jeszcze wspomnieć Pawła Helisa, Andrzeja Rocznioka, Mariana Makulę i zespół „032”, który grał na scenie.
Drugi Diktand w 2015 roku, już za czasów i pod patronatem prezydenta Rybnika Piotra Kuczery. Dostaliśmy miejsce do pisania diktanda w Domu Kultury Niedobczyce, dyplomy, puchary i inne nagrody. Ja byłem jeszcze po stronie uczniów, którzy pisali dyktando w ławkach. Jest to dla mnie pamiętny rok, bo udało mi wygrać, a potem w nagrodę pojechać na wycieczkę do Parlamentu Europejskiego w Brukseli. Była to nagroda od śp. Marka Plury, który od tamtego czasu, aż do końca zawsze był i będzie z nami na dyktandzie. Przywoził z sobą nagrody, wtedy gdy był europosłem, a także później, gdy był senatorem.
II Diktand czytał prof. Joachim Kozioł, w jury była znowu zdaje się mi się prof. Jolanta Tambor, a pisał diktand m.in. Piotr Masłowski, wtedy wiceprezydent Rybnika, a obecnie senator RP. Prawie od początku jest obecny przy Diktandzie Łukasz Kohut, członek DURŚ, fotograf, Ślązak, europoseł.

Łukasz Kohut, po Marku Plurze, dalej zabiera zwycięzców na wycieczki do Europarlamentu, funduje nagrody dla laureatów tego wydarzenia, a teraz także na „Dursika”. W 2016 roku Diktand zorganizowano po raz pierwszy na Hoymgrybie (Zabytkowej Kopalnii „Ignacy” w Rybniku Niewiadomiu) i pozostaje tam do dzisiaj. To w 2016 roku przy okazji Diktanda na „Ignacym” była wystawa „Silesius”, gdzie za zajęte drugie miejsce pojechałem znowu do Europarlamentu, tym razem do Strasburga. Rok 2016 był też ostatnim rokiem, kiedy pisałem śląskie dyktando.

Od roku 2017 byłem już „tylko” jurorym, a w ubiegłym roku przyjechałem specjalnie z zagranicy, żeby być na dyktandzie. Powiem Wam, że z tym jurorowaniem, to jest gorzej niż z pisaniem. Trzeba uważać, żeby nikogo nie skrzywdzić, a język śląski nie jest do końca skodyfikowany, więc trudno ocenić, co jest błędem a co nie, albo który błąd jest większy.

Co jest dobrze: tela/ tyla, też/ tyż, cugym/ cugiym, albo czy ta kreska postawiona jest poziomo (ō), a może z ukosa (ó). Ale przecież zawsze robimy to tak, żeby było sprawiedliwie, na tyle na ile potrafimy. W jury, jako przewodniczący, najwięcej razy był z nami dr Artur Czesak, ale także prof Henryk Jaroszewicz, a na X Diktand wróciła prof. Jolanta Tambor. Pomagali im w tym ocenianiu nie tylko Alojzy Zimończyk, Andrzej Szczeponek, ale także Rafał Adamus, Rafał Szyma, Grzegorz Buchalik, Andrzej Roczniok, Beata Szołtysek i Józef Porwoł.

Trzeba także wspomnieć tych, którzy Diktand czytali, to: prof. Jolanta Tambor, prof. Joachim Kozioł, Izolda Czmok-Nowak, śp. Eugeniusz Kosmała - „Ojgyn ze Pniokōw”, dr Henryk Mercik, Beata Szołtysek, a w tym roku aktorka Grażyna Bułka. Autorów teksów tutaj nie wymienię, tak samo jak wszystkich sponsorów, więc tylko im podziękuję.

Diktand, to przecież nie tylko jury, albo lektor, ale cała grupa ludzi, którzy to przygotowują, tych z „Ignacego”, z DURŚ i innych. Ktoś musi zawiesić te flagi, banery, popakować prezenty, przywieźć kołocz, kawę. Tutaj więc wspomnę tylko o Grażynie Jarząbek, dr. Sebastianie Musiole, Marcinie Pettersie, Krzysztofie Szwedzie. Mam nadzieję, że inni mi wybaczą, że ich pominąłem. Jeszcze trzeba wspomnieć, że w bieżącym roku przy okazji Diktandu mieliśmy III Edycję „Dursika” dla dzieci, a skoro „Dursik”, to Mirosław Górka, który w przeszłości był w DURŚ wiceprezesem i wymyślił tę nazwę. Parę lat trwało, ale udało się z tym „Dursikiem” wystartować. Przed dwoma laty dzieci malowały „Dursika”, w ubiegłym roku śpiewały po śląsku, a w tym roku recytowały śląskie wiersze. Udział wzięło w tym roku w „Dursiku” 25 dzieci, z czego bardzo się cieszymy. W przyszłym roku może znowu coś wymyślimy.

Jeszcze trochę o Diktandzie, a nie byłoby Diktanda, gdyby nie było ludzi, którzy go piszą. Nie chodzi tylko o tych, którzy wygrywają, albo zajmują wysokie miejsca, ale także o tych, którzy może mają te dyplomy „za udział”, ale są z nami. Ja tych ludzi często nie znam, albo znam ich tylko z widzenia, znam nazwiska, lecz o kliku z nich chcę tutaj wspomnieć. Krzysztof Kokot przyjeżdża do nas aż z Nowego Targu, Ewa Szczodra” miała „pecha”, parę razy zajmując drugie miejsce, ale trafiła prawie zawsze na Bartłomieja Wanota, który wtedy wygrał trzy razy Diktand. Obecnie już zwycięzcy Diktanda nie mogą pisać, tylko poza konkursem, dlatego Bartłomiej Wanot przyjeżdża tylko kibicować innym. Aleksandra Gruszka także w przyszłości wygrała Diktand, więc w tym roku pisała poza konkursem. Gdyby nie ten regulamin, to Aleksandra Gruszka miałaby jeden z pucharów dla laureatów. „Utopek” Bogdan Dzierżawa także był na pierwszym Diktandzie i na tym X, chociaż nieraz narzeka na te ślabikorzowe ptaszki, to przyjeżdża i promuje tę naszą śląską mowę. Ludzie z zagranicy też z nami piszą: Paweł Szutow, Natalia Shlikhutka.

Od I Diktanda Godki Ślōnskij minęło 10 lat i był X Diktand. W roku 2020 Diktanda nie było z powodu pandemii, a w 2021 Diktand zorganizowaliśmy we wrześniu. W innych latach Diktand odbywa się zawsze z końcem maja, dawniej w piątek, a teraz w ostatnią sobotę maja. Więc już dzisiaj zapraszamy na 31 maja 2025 roku i wierzymy, że będzie to „I Ôficjalny Diktand Jynzyka Ślōnskigo” po uznaniu naszego języka przez władze Rzeczpospolitej Polskiej.

Stanisław Neblik - Fojerman