Psychoterror, czyli mobbing w pracy

Pojęcie mobbingu wprowadził w 1984 roku Heinz Leymann, niemiecki psychiatra i psychosocjolog. Pojęciem tym objął agresję psychiczną, szerzącą się w środowisku pracy.

Najczęściej stosowane metody lobbingu to zastraszanie zwolnieniem, upokarzanie,
pomniejszanie kompetencji, ciągłe kontrolowanie, wydawanie poleceń niemożliwych
do wykonania. Celem lobbingu jest albo wyeliminowanie kogoś z grupy, lub całkowite podporządkowanie sobie kogoś, przez stosującego mobbing.

Kto najczęściej jest narażony na lobbing? Z prowadzonych badań wynika, że ofiarami mobbingu najczęściej padają osoby w wieku przedemerytalnym, osoby młode i zdolne, osoby, które nie są powiązane układami, kobiety, zwłaszcza młode, osoby zbyt kreatywne, zagrażające komuś w karierze.

Bywa często tak, że pracownik nie zdaje sobie sprawy z tego, że jest ofiarą mobbingu. Tak z reguły jest, gdy piastuje odpowiedzialne stanowisko, dobrze zarabia, korzysta z wielu gadżetów firmowych, jak samochód, telefon, laptop. Wtedy czuje się wdzięczny za takie warunki pracy i finansowe i chce spełniać wymagania pracodawcy.

Co jest najczęstszą przyczyną mobbingu? Z badań szwedzkich wynika, że zła organizacja pracy w firmie, nieumiejętność rozwiązywania konfliktów przez personel kierowniczy oraz cechy własne mobbera (osoby stosującej mobbing). Niewątpliwie do tego należy też dodać zwykłą ludzką zawiść.

Do czego prowadzi mobbing u osoby poddanej takiemu działaniu? Otóż z badań i obserwacji wynika, iż pracownik poddawany przez jakiś dłuższy czas mobbingowi staje się niezdolny do normalnego funkcjonowania w swoim zawodzie, a często i w życiu prywatnym. Jest to zjawisko niszczące, a jego ofiary cierpią z powodu poczucia winy i wstydu, że są bezradne. Efektem tego bywa uzależnienie od alkoholu, nikotyny, przemoc w rodzinie.

Mobbing to zjawisko społeczne, które jest poważnym problemem i ze względu na przyczyny, jak i ze względu na skutki. Nazywany jest też psychoterrorem. Zjawisko związane jest z przemianami gospodarczymi, zwiększającą się konkurencyjnością i kurczącym się rynkiem pracy. Wiąże się też z upartyjnieniem miejsc pracy, z korupcją i ubożeniem części społeczerstwa.

W skali społecznej psychoterror oznacza duże koszty z powodu zwolnień lekarskich, przechodzenia na renty i wcześniejsze emerytury, Obliczono, że średnio 30% wcześniejszych emerytur to efekt psychoterroru (dane szwedzkie). Ustalono też, że co 10 samobójstwo w Europie jest efektem tego zjawiska.

Jak można radzić sobie z psychoterrorem? Są różne metody i sposoby. Nie będę ich tu wymieniał, bo są zawarte w różnych opracowaniach naukowych na ten temat. Ogólnie rzecz biorąc, nie można z problemem próbować walczyć samemu. Gdy tylko uznamy, że jesteśmy ofiarami mobbingu, powinniśmy zwrócić się z tym problemem do odpowiednich komórek w zakładzie pracy (np. do psychologa zakładowego), a gdy to nie pomoże - do organów zewnętrznych związanych z prawem pracy.

Niestety, w Polsce pojęcie mobbingu jest mało znane i brakuje jasnego rozdziału pomiędzy egzekwowaniem wykonywania obowiązków służbowych od mobbingu. W dużych miastach - np. w Krakowie - działa Krajowe Stowarzyszenie antymobbingowe.
Warto o tym wiedzieć i pamiętać, bo stawką jest nasze zdrowie fizyczne, psychiczne, a nawet życie. Te skarby są tak bezcenne i niepowtarzalne, że nie warto ich tracić nawet dla najlepszej pracy. Tym bardziej, że nie ma ludzi niezastąpionych, a pracodawcy nie przejmą się naszym zdrowiem, tylko przyjmą inną osobę na nasze miejsce.